Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός στην επαρχία Κόνιτσας (α΄ μέρος)

Καθηγητού Παντείου - Χαρίλαου Γ. Γκούτου (2017). Από την ιστορία της Επαρχίας Κόνιτσας, Αθήνα: Λειμών.

Κατά τα έτη 1761-1778 τουλάχιστον, στην Επισκοπή Βελλάς, η οποία είχε ως έδρα την Κόνιτσα, Επίσκοπος ήταν ο Παΐσιος ο Μικρός, που υπήρξε και δάσκαλος, συγγραφέας και Αγιορείτης. Το 1774 κτίσθηκε η (νέα) Μονή Στομίου (πλησίον της Κόνιτσας), όπου το 1793 και ενωρίτερα εμόνασαν ο Όσιος Μαρούδης και πολλοί άλλοι Μοναχοί. Ο Άγιος Ιωάννης ο εκ Κονίτσης, ο οποίος γεννήθηκε μάλλον το 1764 και εμαρτύρησε το 1814 στο Αγρίνιο, ήταν μωαμεθανός και βαπτίσθηκε... Χριστιανός στην Ιθάκη. Τα ως άνω πρόσωπα είναι πιθανόν να σχετίσθηκαν με τον Πατροκοσμά ή να επηρεάσθηκαν από την παρουσία του στην επαρχία κατά τα έτη 1775-1778.

Επί πλέον, μπορεί να πιθανολογηθεί ότι οι επισκέψεις του Πατροκοσμά στην επαρχία συνετέλεσαν στην ίδρυση της Σχολής της Κάτω Κόνιτσας (σχολείον Ελληνικόν) το 1784 από τους Κονιτσιώτες Ζαΐρα και Τατζέτζα, καθώς και στην ίδρυση σχολείου στην Βούρμπιανη, λίγο μετά το 1777. Εξ άλλου, κατά τον Ι. Λαμπρίδη, μεταξύ των χωριών της Ηπείρου, στα οποία ο Άγιος Κοσμάς ίδρυσε σχολεία με δαπάνες των κατοίκων τους, περιλαμβάνεται και η Καστάνιανη της Κόνιτσας, όπως αναφέρεται παρακάτω.

Η επαρχία της Κόνιτσας δεν εξισλαμίσθηκε. Τούτο προκύπτει και από την πληροφορία του Πουκεβίλ ότι γύρω στο 1810, εκ των 20.000 κατοίκων της επαρχίας, μωαμεθανοί ήσαν το ¼ το πολύ και κατοικούσαν κυρίως στην Κόνιτσα.

…από αξιόπιστες πηγές, κυρίως από «ενθυμήσεις», συνάγεται ότι ο Πατροκοσμάς επέρασε από την Λιτονιάβιστα ή Κλειδωνιάουστα της Κόνιτσας την 22 Μαρτίου 1777.

..Φεύγοντας από τα ορεινά χωριά των Τρικάλων κατά το τέλος του Φεβρουαρίου του 1777, πέρασε από τα μέρη του Μετσόβου και του Ζαγοριού και ακολούθως, είτε α) επήγε στην Λάκκα του Αώου (βλαχοχώρια), στην Σταρίτσανη, στην Μόλιστα, στην Κόνιτσα, στην Λιτονιάβιστα (την 22 Μαρτίου 1777) και από εκεί στο Γηρομέρι Φιλιατών (την 16 Απριλίου) είτε β) επήγε στην Λιτονιάβιστα, έπειτα στην Κόνιτσα και στα χωριά του κάμπου της και από εκεί στο Γηρομέρι Φιλιατών. Τα άλλα χωριά της επαρχίας τα επισκέφθηκε ίσως κατά τα έτη 1775, 1776 ή 1778, οπότε, όπως γνωρίζομε, επέρασε από την γειτονική περιοχή των Γρεβενών. Σε κάποια από τις περιοδείες του αυτές, ακολούθησε μάλλον την εξής διαδρομή: Φούρκα, Κάντσικο (Δροσοπηγή), Λαγκάδα, Καστάνιανη, Στράτσιανη (Πύργος), Πυρσόγιαννη, Βούρμπιανη, Ντέντσικο (Αετομηλίτσα), Αλβανία (Βόρειο Ήπειρο).

(συνεχίζεται...)